Miesiąc: Styczeń 2017

Zostałem uprzejmie poproszony o uzupełnienie tytułu o segment, w którym objaśniam, że chodzi o szybkie czytanie. Chyba muszę ograniczyć głupie tytuły dla moich notek. Poprzednie odcinki: tutaj pierwszy a tutaj drugi.

Wąskie perspektywy

Kolejną wadą tradycyjnego czytania jest małe pole widzenia, czyli ten wycinek rzeczywistości, w naszym przypadku tekstu, który ogarniamy wzrokiem.

Today’s trivia of the day: czy wiedzieliście, że ruch oczu nie ma charakteru ciągłego. Oczy poruszają się skokowo, robią to szybko, czas skoku to 0,01-0,03 sekundy. W ciągu 8 godzin czytania nasz wzrok przebiega maraton i jeszcze 5 km. Samo zaś czytanie odbywa się wyłącznie w czasie spoczynku oka (fiksacja z pierwszej części, gdy mówiłem o regresji), podczas ruchu oko nie odbiera informacji, gdyż tekst widzi bardzo nieostro.

Jak widać, czas zużywany na przesuwania wzroku do kolejnych punktów tekstu nie ma wpływu na prędkość czytania. Nic nie urwiemy z jednej setnej sekundy. Możemy za to zredukować liczbę zatrzymań oka. U osoby czytającej normalnie jeden wiersz tekstu to 10-25 zatrzymań. Czytelnik doświadczony zatrzymuje się 2-3 razy. A zatem…

Raz, dwa, trzy i wystarczy

No właśnie, jak chcemy usprawnić nasze szybkie czytanie, musimy znacznie zmniejszyć liczbę zatrzymań oka podczas czytania jednego wiersza.

Możemy to zrobić zwiększając liczbę słów, które widzimy w czasie jednego zatrzymania.

Zwiększenie liczby słów możemy osiągnąć poprzez poszerzenie pola widzenia.

I tak to.

Według badań amerykańskich naukowców, szerokość pola wyraźnego widzenia to marne 7 mm (7-10 znaków drukarskich). Ogólne pole widzenia jest 60 razy szersze od ostrego i obejmuje ponad 120 stopni, czyli prawie całą rzeczywistość przed nami. Jasne, to co widzimy po boku to najczęściej niewyraźny cień, chociaż dobrze rejestrujemy wszelkie ruchy.

Nie poddajemy się jednak, bo można oko wyćwiczyć i poszerzyć mu zasięg bocznego widzenia. Zwłaszcza w prawą stronę (tak jak czytamy). Wtedy dodatkowo odpala nam się dodatkowy mechanizm, wspomniana wcześniej antycypacja, dzięki której przewidujemy kolejne słowa. I czyta się samo.

Trochę szersze perspektywy

Nie znam metod na mierzenie pola widzenia, poszukajcie w internecie. Ja sobie niczego nie mierzyłem, tylko dzielnie złapałem Minotaura za rogi i krok po kroku łomotałem go w ten głupi pysk trzonkiem topora. To znaczy zacząłem ogarniać wzrokiem większe partie materiału. Na początku po dwa słowa. Potem po trzy. Po jakimś czasie takiego czytania, dzieliłem sobie wiersz na trzy części. Krótsze na dwie. A potem, zanim się zorientowałem, coś mi się popieprzyło w głowie i zacząłem ogarniać wzrokiem połowę dwóch-trzech wierszy naraz. Okazało się bowiem, że mózg sobie to wszystko i tak potrafi potem poskładać w sensowną całość.

Jedna rzecz. Widzenie peryferyjne jest w dalszym ciągu trochę mgliste, więc skacząc po tekście wyodrębniałem sobie kawałki zazębiające się o siebie.  Jak na obrazku poniżej.

Pewnie domyślacie się, jak wyglądają te obramowania dla osoby czytającej w sposób tradycyjny? Otóż to, jak paciorki nanizane na wiersz tekstu, do tego zachodzące bardzo na siebie.

Nie ma rady, trzeba ćwiczyć

Jak wspomniałem wcześniej, nie znam ćwiczeń na poszerzanie pola widzenia i dzielenie tekstu na 4, 3 a w końcu 2 części, bo robiłem to na fristajlo. Poszukajcie w internecie, na bank coś jest.

Ćwiczyłem to wszystko w czasie codziennych dojazdów do pracy, aczkolwiek nie korzystałem z rekwizytów, bo w autobusie jest dość zakłóceń, żebym nie musiał stukać nożem w szybę. I powiem wam, że poszerzenie pola widzenia i dzielenie tekstu na większe kawałki to ten element procesu, który najbardziej mi usprawnił szybkie czytanie.

Na pomoc – Palm Vx

I jeżeli mogę coś na koniec podpowiedzieć. Oczywiście wiem, że książka papierowa to fetysz, dotyk stronic, zapach papieru, kleju i farby, i w ogóle. Ja papier porzuciłem prawie całkowicie jak tylko pojawiła się taka możliwość. 30 czerwca 2004 roku kupiłem Palma Vx, na który nawrzucałem książek w formacie txt, zacząłem zapodawać, jednocześnie robiąc pierwsze przymiarki do szybkiego czytania. Sprzęt idealny do książek, zielony wyświetlacz, czarne literki, mały ekran, przewijanie przyciskiem pod kciukiem, mój prywatny prekursor Kindla. Jedyną wadą Palma było bateriożerne podświetlanie ekranu. Bo bez podświetlania nie dało się z niego czytać nawet z latarką. Bolało zwłaszcza podczas późnych, zimowych powrotów rozwalającymi się, nieoświetlonymi Ikarusami linii 709, bo na podświetleniu w pełni naładowana bateria schodziła w godzinę.

Palm Tx

Dlatego 19 maja 2006 kupiłem Palma Tx, który miał ekran podświetlony domyślnie i trzymał na baterii rekordowo długo. Zacząłem czytać jeszcze więcej, bo mogłem to robić nawet podczas wieczornych spacerów. Szybkie czytanie zostało zintensyfikowane bardzo mocno, bo jednak czytelność Tx była lepsza niż Vx. Niestety, kilka lat temu rozsynchronizował mi się wyświetlacz. Gdyby nie to, jechałbym na tym sprzęcie do dzisiaj.

Kindle i komórka (tak, komórka)

A potem pierwszy Kindełe, na którym przeczytałem objętościowy odpowiednik Biblioteki Kongresu. Niestety, rok temu podczas wakacji złamałem wyświetlacz. Kiedyś o tym pisałem, poratowaliście mnie zepsutymi egzemplarzami, żebym mógł sobie ten wyświetlacz wymienić. Nie zrobiłem tego, bo w okresie między uszkodzeniem Kindla a ogłoszeniem ‚pomocy!’ okazało się, że najlepiej czyta mi się na komórce. Dlaczego? Pole wyświetlania jest na tyle wąskie, że dzielenie tekstu na dwie części nie stanowi najmniejszego problemu i przez kolejne ekrany pruję jak burza.

Nie mam ostatnio za wiele czasu na czytanie, ale jak już siądę do książki, to lektura idzie błyskawicznie. Przykład z ostatniego tygodnia, nowy przebój Istota zła. W ciągu niecałych dwóch godzin przed snem przeczytałem z ebuka odpalonego na komórce 165 stron (przeliczone na objętość tekstu książkowego). Nie jest to tempo arcymistrzowskie, bo ani pora nie była najlepsza, ani rekordu szybkiego czytania nie chciałem bić. Ale mi to w zupełności wystarcza.

Komórka do ręki i ćwiczyć, ćwiczyć, ćwiczyć. To tyle ode mnie, dziękuję za uwagę, uszanowanie i do poczytania.

Obraz w nagłówku: Women Reading, Jean-Jacques Henner.

Sztuczek umysłu ciąg dalszy.

Chciałbym powiedzieć, że po zredukowaniu regresji najtrudniejsze w nauce tego, jak szybko czytać za nami, ale nie powiem, bo za nami jest najłatwiejsza część zabawy z szybszym czytaniem. Dlatego od niej zacząłem, żebyśmy się za łatwo nie zniechęcili. I tak się zastanawiam z czym teraz powalczymy, ale chyba z czytaniem pod nosem.

Fonetyzacja to przekleństwo i nawyk wyniesiony z podstawówki, gdzie uczono nas dukać wyrazy niemalże literka po literce. Nie znam się na nowych metodach kształcenia i nie wiem, czy da się dzieci uczyć czytać w inny sposób, ale werbalizowanie wyrazów to coś, co spowalnia nas chyba najbardziej. Widziałem w internecie teksty, że to mit, i że nie spowalnia, ale wierzę logice, język jest wolniejszy od myśli. Ergo – spowalnia i nie da się szybko czytać, jeżeli subwokalizacji nie wyrugujemy.

Tak zupełnie z boku: szkoła nauczyła nas czytać źle. Dlatego mając wdrukowane złe nawyki nie będziemy w stanie polepszyć tempa naszego czytania tylko przez samo czytanie. To tak nie działa. Mnie czytać nauczyli Rodzice, było to na tyle wcześnie, że nie pamiętam jakich metod na mnie użyto. Ale w podstawówce uczyli czytać tak, że najpierw litery, potem składanie słówek, następnie upłynnianie tempa, czytanie słowa po słowie (bo przecież tylko wtedy da się dobrze zrozumieć tekst, to jasne), i czytanie na głos[1]. To ostatnie procentuje u większości czytających tym, że powtarzają widziane słowa. W ciężkim przebiegu odbywa się to przez szeptanie lub, o zgrozo, głośne powtarzanie czytanego tekstu. W lżejszym odtwarza się słowa w myślach.

W obu przypadkach spowalnia to znacznie nasze tempo czytania dramatycznie, bo nie jesteśmy w stanie przeskoczyć szybkości mowy, która u przeciętnego człowieka wynosi około 150 słów na minutę. Prosta zależność – jeżeli nie oduczymy się artykulacji, nie będziemy w stanie znacząco zwiększyć tempa czytania, i zatrzymamy się na 200+250 słowach. To oczywiście sprawa osobnicza, ale wyżej nie podskoczymy.

Dla miłośników schematów sprawa wygląda tak:

czytany tekst -> oczy -> werbalizacja (wew/zewnętrzna) -> słuch -> mózg -> zrozumienie tekstu

A co, gdyby wyciąć kilka etapów pośrednich, i zrobić to krócej:

czytany tekst -> oczy -> mózg -> zrozumienie tekstu

Ale jak to? Nie czytać sobie wyrazów? Co to za dziw diabelski, tak się nie da.

Jednak spróbujemy.

Jeżeli zrozumiemy jedną rzecz, pójdzie nam łatwiej. W miarę rozwijania procesu czytelniczego, opatrujemy się z wyrazami. Przestajemy je analizować litera po literze, rozpoznajemy je właściwie po kształcie. Do tego mózg potrafi antycypować, i po tym jak przeczytamy ‚porzućcie wszelką’, sami sobie zgadniemy, że ciąg dalszy brzmi ‚nadzieję, wy którzy tu wchodzicie’. W zasadzie po przeczytaniu ‚porzućcie wsz’ możemy przestać zwracać uwagę na duży kawał tekstu, bo sobie go błyskawicznie dopowiemy i polecimy dalej. Jasne, można się przejechać i okaże się, że tekst brzmi ‚porzućcie wszystkie bagaże i ustawcie się w szeregu’, ale przemykając wzrokiem nad resztą frazy, bez problemu ustalimy, czy chodzi o Dantego, czy o rampę kolejową w Treblince.

Znacie te śmieszne obrazki, w których tekst jest spreparowany tak, że zgadzają się tylko pierwsza i ostatnia litera, wewnątrz panuje sieczka. Nasz mózg jest tak fascynującym urządzeniem, że sobie z taką prostą sztuczką radzi bez problemu. A skoro wystarczą mu pierwsza i ostatnia litera oraz wymieszane wszystko, co jest w środku wyrazu, to bez problemu poradzi sobie z rozpoznaniem i zrozumieniem większości wyrazów, które zna z innych okazji i okoliczności.

Oczywiście łatwo powiedzieć, że mózg ma szybko czytać bez udziału świadomości, bo tak sobie rozpracowałem odchodzenie od fonetyzacji, a trochę trudniej to zrobić. Ja olałem sztuczki i po prostu ślizgałem wzrokiem po tekście, nie pozwalając mojemu mózgowi na odczytywanie wyrazów w głowie. I jakoś tak z czasem samo wyszło, że faktycznie zacząłem zauważalnie szybciej czytać. Praktycy metody polecają coś, co nazywa się bardzo mądrze, a jest tak proste, że weź przestań.

Metoda centralnych zakłóceń jest ponoć najskuteczniejsza w walce z fonetyzacją, brzmi mądrze, tłumaczy się jeszcze mądrzej (oddziaływanie na mózgową część analizatora mowy), a polega na waleniu kijem w stół. Dosłownie. W trakcie czytania wybijasz stały, określony rytm (Bolero FTW!). Można palcem, długopisem, w metrze widziałem ziomka, który wystukiwał go linijką o kolano. Chodzi o to, żeby rytm był stały i niezmienny. Nie znam mechanizmów, które stoją za tym patentem, ale to działa.

Oczywiście najpierw przechodzi się etap początkującego grajka, to znaczy są problemy z poprawnym wystukaniem rytmu, i uwaga rozprasza się tak, że możemy albo stukać, albo czytać, rzadko robić dwie rzeczy naraz. Jeżeli graliście bądź gracie na jakimś instrumencie, będzie wam łatwiej.

Drugi etap jest taki, że bębnimy już galanto, ale tak nas to absorbuje, że nie rozumiemy czytanego tekstu.

Trzeci etap objawia się tym, że stukamy, rozumiemy, ale jak się ktoś nas po skończonej lekturze zapyta kto zabił Abla, nie jesteśmy w stanie sobie przypomnieć jak nazywała się ta kainalia.

No i na koniec etap czwarty, stukamy, czytamy, rozumiemy i pamiętamy.

Jak śpiewał Jacek, szybkie czytanie nie przychodzi łatwo, trzeba się uzbroić w cierpliwość i ćwiczyć. Polecam teksty proste ewentualnie już nam znane.

Są jeszcze dwie metody. Jeżeli ktoś fonetyzuje mamrocząc pod nosem albo czytając na głos, trzeba zblokować język między zębami, zagryźć ołówek, zacisnąć wargi, albo wręcz przeciwnie, otworzyć je szeroko, ewentualnie można żuć gumę.

Druga metoda to zakłócenie mowy i słuchu. Mówimy sobie w trakcie czytania alfabet, liczymy od jednego do dziesięciu, gwiżdżemy, powtarzamy lalalala albo zaiwaniamy z pamięci Odę do młodości, Redutę Ordona, czy jakiego tam tekstu nauczyliśmy się kiedyś na pamięć. Na początku nic z lektury nie rozumiemy, ale ponownie kropla drąży skałę i powoli przestawiamy się na czytanie kanałem oczy->mózg.

W kolejnym odcinku opowiem o szpitalu na peryferiach pola widzenia.

Poprzedni odcinek tutaj.

Przypisy

Obraz w nagłówku: Women Reading, Jean-Jacques Henner.

[1] Nasza pani od polskiego (klasy IV-VIII) albo wychowawczyni od wszystkiego (klasy I-III), nie pamiętam która, robiła nam, wystawcież sobie, zawody w szybkości czytania na głos. Nie pamiętam czy wygrałem ja, czy Maciek. Istotne jest to, że ktoś gdzieś doszedł do wniosku, że wbijanie do głowy nawyku czytania na głos jest świetnym pomysłem. Szapo, kurwa, ba.

Czasami, gdy uda mi się ludziom ściemnić, że jestem kimś innym niż jestem w rzeczywistości, zaczynają się mnie pytać o rzeczy. Jak ściema jest dobra, pytają mnie o rzeczy, na których się nie znam, nie wiem, pojęcia nie mam, nie orientuję się, kojarzę pięć faktów na krzyż. Zazwyczaj sprzedaję te pięć faktów a potem to już tylko trawestacja i fristajlowa reinterpretacja, połączona z tym, co mówi do mnie rozmówca.

Uchodzę za inteligentnego typa.

Jest oczywiście sporo tematów, o których wiem więcej niż pięć przypadkowych faktów. To w połączeniu z uchodzeniem za inteligentego powoduje, że ludzie proszą o wyjaśnienie różnych rzeczy. Ostatnio za pośrednictwem M., zostałem poproszony o objaśnienie, jak szybko czytać.

Objaśniam.

Kursy szybkiego czytania, po których jego tempo jest limitowane jedynie szybkością, z jaką potrafimy przewracać kartki książki albo klikać w kindełe, zostały mi odradzone. Bo tak, jak po nauczeniu się bezwzrokowego pisania na klawiaturze, powrót do pisania z patrzeniem na klawisze wymaga ogromnego wysiłku, tak po nauczeniu się szybkiego czytania, powrotu do relaksacyjnego tempa przyswajania lektury podobno nie ma. Nowe wzorce wdrukowują się tak głęboko, że to uniemożliwiają.

Ponieważ bazuję na opinii dwóch osób, które czytają błyskawicznie, a to jak wiemy nie jest próba tylko anecdata, poprawcie mnie jeśli się mylę.

Ja uwierzyłem, bo potrafię pisać bezwzrokowo i dostrzegłem zależność. Dlatego żadnego kursu nie robiłem. Za to pozbyłem się kilku nawyków, nauczyłem się kilku prostych sztuczek, dzięki czemu poprawiłem swoje tempo czytania dość znacznie. Nigdy nie mierzyłem ale myślę, że przyspieszyłem jakoś trzy-czterokrotnie. I dalej mogę smakować frazę a nie wyciągać z książki wyłącznie fakty, ale robię to w dużo bardziej satysfakcjonującym mnie tempie.

Naukę nie tak szybkiego czytania zacząłem oczywiście od kupienia na Koszykach jakiegoś podręcznika (tytułu nie pamiętam, autora też nie) do nauki szybkiego czytania. Nie będę przecież wyważał dawno otwartych drzwi. Przeczytałem i zadziwiłem się, bo nie wiedziałem, że popełniane przeze mnie błędy mają takie fajne nazwy.

Najpopularnieszym błędem jest regresja, czyli „zjawisko polegające na wykonywaniu wstecznych fiksacji do fragmentów tekstu już przeczytanych”. Nawet nie wiedziałem, że mam wsteczne fiksacje, dopóki mi mądrzejsi nie powiedzieli. Regresja to wracanie do już przeczytanych kawałków tekstu nie po to, żeby zachwycić się frazą, paradoksem czy cudną grą słów, tylko dlatego, że nie zrozumieliśmy, co właściwie przeczytaliśmy.

Główne powody to brak koncentracji wynikający z zamyślenia lub ze zmęczenia. Każdy kto dużo czyta zna to doskonale – czytasz to samo zdanie piąty raz i dalej nie wiesz o co w nim chodzi. Olewasz, lecisz dalej, ale okazuje się, że dalej nie polecisz, bo bez poprzedniego zdania jeszcze bardziej nie wiesz o co chodzi w następnym. Wracasz, walczysz, wypieprzasz książkę i walisz w kimono. Najprostsze ćwiczenie redukujące ten nawyk polega na wejściu na drogę samuraja.

Droga samuraja wygląda następująco: bierzesz długopis, ołówek, krótki patyk, króliczą łapkę, scyzoryk, wykałaczkę, wyobrażasz sobie, że to mała katanka, ewentualnie jeszcze mniejsze wakizashi, w ostateczności maluteńkie tanto. A potem prowadzisz wskaźnikiem po tekście, nie przejmując się, że coś nie zostało dobrze zrozumiane. Nie ma powrotu do tekstu już raz przeczytanego. Tak musi być. Dlatego najfajniej trenuje się na rzeczach, które już znamy. Nie chcemy tracić radochy płynącej z lektury nowej książki. Inną metodą jest kartka papieru, którą suniemy po stronie, zasłaniając już przeczytany tekst. Oba patenty są spoko, aczkolwiek droga samuraja mniej kłopotliwa.

Regresji nie da się uniknąć w stu procentach, osoby biegłe w sztuce szybkiego czytania wykazują ją na poziomie 0,7-1%. Praktycznie nie do wyeliminowania jest regresja wynikająca z przeskoczenia do nowego wiersza (w sytuacji gdy przeskoczyliśmy o kilka słów za daleko) oraz spowodowana przekroczeniem maksymalnego zakresu widzenia (o tym później, bo to zajebista sztuczka). Z resztą przypadków (wracanie do raz przeczytanego tekstu, bo czegoś nie zrozumieliśmy) możemy walczyć. Musimy tylko wyrobić w sobie przekonanie, że chcemy czytać szybciej, nie bać się niezrozumienia tekstu (mózg jest mądrzejszy niż nam się wydaje, da sobie radę) i na początku ćwiczeń wybierać teksty łatwe albo znane. Osobiście pracowałem na tekstach już mi znanych, bo potraktowałem walkę z regresją jak proces mechaniczny a nie poznawczy. Po prostu walczyłem z nawykiem.

I wygrałem. Do raz przeczytanego tekstu wracam wyłącznie w sytuacji ‚co, kurwa!?’, czyli na przykład przy felietonach redaktora Terlikowskiego.

O innych pułapkach umysłu w kolejnej części.

Obraz w nagłówku: Women Reading, Jean-Jacques Henner.